Bewegen binnen en buiten de bestuurlijke bubbel

Politiek-bestuurlijke sensitiviteit helpt bij het navigeren door complexe besluitvormingstrajecten

Catelijne: Zeker. Bij complexe dossiers spelen zoveel aspecten mee die een bestuurder niet allemaal kent. En dat hoeft ook niet. Als adviseur – of het nu als bestuursadviseur is of als communicatieadviseur – heb je de taak de bestuurder te voorzien van een breed afgewogen advies. Als adviseur met een politiek-bestuurlijke antenne ken je de zorgen en wensen rondom het vraagstuk, weet je wat er speelt, en ken je de gemaakte bestuurlijke afspraken. Met dat in je achterhoofd kun je hoofd- en bijzaken onderscheiden. Daarmee help je de bestuurder een goed afgewogen besluit te nemen.

Hanneke: Juist communicatiemensen hebben een goede politiek-bestuurlijke antenne omdat ze weten wat er speelt en waartoe slechte communicatie leidt. Om ‘gedonder’ te voorkomen, is adviseren aan de voorkant van belang. Krom beleid achteraf recht praten is moeilijk. Vanwege mijn politiek-bestuurlijke antenne heb ik in een crisissituatie wel eens de totale aansturing gekregen over een ontspoort traject. Een gemeente was het niet eens met de komst van een windmolenpark in de buurgemeente. Door een fout bij de betaling van een factuur konden ze geen bezwaar maken. ‘Ik wil dat jij dit dossier van A tot Z oppakt’, zei de burgemeester. Dat was natuurlijk niet waarvoor ik was ingehuurd, maar wel erg tof om te doen.

Gevoel voor timing in bestuurlijke processen is belangrijker dan de boodschap

Catelijne: Natuurlijk gaat het om de inhoud, maar een goede timing is wel essentieel. Een goede boodschap op een verkeerd moment valt dood. Zo zie je in participatietrajecten soms dat mensen hun mening mogen geven op een moment dat het hen nog niet raakt. Als er dan een besluit volgt, voelen mensen zich overvallen. De planning van het besluitvormingstraject is dan leidend. Maar daardoor groeit juist de weerstand. Als adviseur moet je je bestuurder ook durven adviseren het bestuurlijke proces aan te passen.  

In de week voorafgaand aan dit gesprek neemt het kabinet een besluit over de Voorjaarsnota en kondigt Pieter Omtzigt zijn vertrek uit de politiek aan.

Joukje: Hier zie je dat coalitiepartijen goed naar timing hebben gekeken. Fractievoorzitters buitelden over elkaar heen om in talkshows en op sociale media het ‘zoet’ dat zij hadden binnengehaald, naar buiten te brengen. Dat daar ook financiële consequenties aan zaten, volgde pas een paar dagen later op Goede Vrijdag. Op een moment dat de (kranten)redacties al met het Paasweekend bezig waren en half Nederland zich opmaakte voor de meivakantie. Ook het bericht over het vertrek van Pieter Omtzigt komt diezelfde vrijdagmiddag, in een filmpje nota bene. Je weet dan dat er niet eerder dan na het Paasweekend de echte achtergrondverhalen in de krant verschijnen. Als datzelfde weekend ook de paus overlijdt, verdwijnt bepaald nieuws helemaal naar de achtergrond. Hoewel je dat laatste natuurlijk niet kunt timen…

Ambtenaren moeten zich bewust zijn van hun rol in het politieke spel, ondanks hun neutrale grondhouding

Catelijne: Als vakspecialist heb je de taak een goed advies te geven waarover het bestuur een besluit kan nemen. Dat betekent een compleet advies, niet persoonlijk gekleurd, realistisch en geen wensdenken. Maar je moet je ook bewust zijn van het feit dat je in een politieke organisatie werkt. Het helpt als je weet welke belangen er spelen en hoe het spel verloopt in de raads- of statenzaal. Voor mij is het onbegrijpelijk dat er ambtenaren zijn die nooit bij een raadsvergadering komen. Heb je een beleidsstuk of een dossier, ga dan ook praten bij de bestuursadviseur. Die kan je helpen te kijken wat er bestuurlijk is afgesproken, de samenhang met andere dossiers, en wat er politiek speelt.  

Hanneke: Ik verzorg de workshop kennismaking met de provinciale politiek voor nieuwe medewerkers. Vroeger was ervaring in een politieke organisatie een voorwaarde, dat is tegenwoordig niet meer. Dat is ook niet erg want het kan juist ook verrijkend werken. Maar je moet wel begrijpen hoe politiek werkt en wat het van je vraagt. Als je hart er niet sneller van gaat slaan, moet je niet bij een politieke organisatie gaan werken.

Catelijne: Als je als adviseur dicht tegen het bestuur zit, vraagt het ook om ‘aan’ te staan, ook buiten werktijd. Soms breekt de pleuris uit om iets dat je niet verwacht had en moet je meteen in actie komen. Dan kun je niet tegen de bestuurder zeggen dat je er maandagochtend wel naar kijkt. Maar dat onverwachte maakt het juist heel erg leuk en uitdagend. Ik kan het iedereen aanbevelen!