Dilemmalogica: van belangen naar verlangen

Eén misvatting helpt Guido graag uit de wereld: het is niet zozeer een communicatiemethodiek, maar veel meer een mentaliteit. Nuttig voor iedereen bij de overheid, zowel voor bestuurders als medewerkers. Het gaat bij dilemmalogica om drie stappen: 

1. Erken de zorgen. Ga na wie betrokken zijn en wat hun zorgen en verlangens zijn.  
2. Orden de zienswijzen. Breng in kaart wat betrokkenen scheidt en bindt. 
3. Bied perspectief. Benut gedeelde vragen, waarden en wensen om te bepalen wie wat kan doen. 

Dilemmalogica 

Guido kwam tot deze driedeling in zijn zoektocht naar hoe om te gaan met de kramp rond het bezorgen van lastige boodschappen. Of het nu gaat om migratie, klimaat, woningtekort of tekorten in de zorg. “We zeiden: laten we het niet meteen over oplossingen hebben, maar eerst contact maken over het probleem.” Want dat is precies wat we als overheden vaak doen: oplossingen zoeken en proberen te overtuigen dat dit de beste oplossing is. Of het nu gaat over plannen om de natuur in Natura 2000-gebieden te herstellen. Of om steden en dorpen van het aardgas af te krijgen. Mensen kijken vaak naar de overheid met de vraag: hoe lossen jullie dit op? De overheid ziet zichzelf automatisch als probleemeigenaar. “Als je mensen helpt de opgave eigen te maken, dan is een probleem niet meer enkel van de overheid. Een andere manier van denken die ik in veertig jaar werken bij de overheid heb ervaren. Heel lang zijn we bezig geweest om inwoners te laten snappen waar we mee bezig zijn. Maar de bedoeling van communiceren is veel meer dat wij moeten zorgen dat we hén snappen. En dat mensen dat ook zien en ervaren.” Trudy haakt in: “Het contact met mensen is nog vaak het domein van de communicatieadviseur. Ik zie veel beleidsadviseurs, projectleiders maar ook bestuurders rennen van deadline naar deadline. Aan ons de taak erop te hameren dat we mensen meenemen.”  

Versta de mensen 

Met dilemmalogica zoek je naar dat wat verbindt. Guido: “Als mensen ergens tegen zijn, dan zijn ze ook ergens voor. Ga dáár naar op zoek, want daarmee kun je aan de slag.” Trudy valt hem bij. Zij organiseerde bij meerdere opdrachten een dilemmalogicasessie met collega’s en bestuurders. “Daarmee maken we als het ware even pas op de plaats en kijken wat er om ons heen gebeurt. Zo dringt het besef door dat aan onze opgaven bredere problemen ten grondslag liggen.” Zo ging het bij een van Trudy’s opdrachten niet om het herstellen van natuur in Natura2000-gebieden, maar om het op orde brengen van bodem, water en lucht. En kantelde bij een andere opdracht de opgave van mensen overtuigen van het belang van duurzame energie naar hen ondersteunen om op een goede manier door de energietransitie te komen. 

Vragen en doorvragen 

Het gedachtegoed van dilemmalogica draait om contact: het gesprek en vragen, vragen en doorvragen. Op zoek naar belangen en waarden. Zoeken naar waar mensen naar verlangen. Dat principe is elke dag toepasbaar. Het zit in kleine dingen. Sluit als bestuurder aan bij een bewonersbijeenkomst, doe eens niet het openingswoord, maar bevraag mensen aan het eind over hun bevindingen en ervaringen. Guido: “Zie mensen niet als doelgroep, maar als mede-probleemeigenaar en gesprekspartner. Anders wordt een gesprek al snel instrumenteel en is het weer de overheid die voor de oplossing zorgt. Bij een bijeenkomst van een burgemeesterskring stelde ik bij een casus de vraag: van wie is dit probleem? De eerste reactie: je bedoelt zeker vóór wie? Door jezelf de ‘ván wie’-vraag te stellen en in gesprek te gaan, creëer je een gelijkwaardig speelveld met een betrouwbaar contact.” En ja, cruciaal is dat je contact écht is. Dat mensen voelen dat je het meent. “Ik werk veel met het begrip ‘inter-esse’ van filosofe en politiek denker Hannah Arendt. Je moet ertussen staan, anders sta je ernaast.”